Heeft u veel reacties gehad op uw uitverkiezing?
Mercè Muñoz Creus, hoofd van het secretariaat van de openbare bibliotheken in Barcelona: ‘Heel veel! De felicitaties via sociale netwerken en de lokale bibliotheekwereld waren zeer talrijk. Maar wat ik nog mooier vind: dezelfde middag dat bekend werd dat we de prijs hadden gewonnen, nam het bezoek toe, en sinds die dag blijft de toename van het gebruik opzienbarend. Zowel wijkbewoners die de nieuwe bibliotheek nog niet kenden als mensen uit de rest van de stad die, toen ze het nieuws hoorden, op bezoek kwamen in onze vestiging. Zelfs mensen van buiten de stad wisten ons te vinden.’

Was er veel aandacht in de media en bij het stadsbestuur?
‘De lokale, nationale en internationale media hebben er veel aandacht aan besteed, zowel in de audiovisuele media als in de geschreven pers. Op dezelfde dag dat we wonnen werd het nieuws opgepikt in primetime nieuwsuitzendingen van de Catalaanse publieke televisiezenders, en ook de lokale televisiestations in Barcelona hebben er flink mee uitgepakt.

De gemeente heeft, naast het vieren van de prijs, vooral gewezen op de positionering van deze bibliotheek als een van de kernvoorzieningen in de wijk en de stad. Dat ging gepaard met evenementen waarbij de hele stad werd betrokken.
We ontvangen ook tal van verzoeken van professionals van over de hele wereld om rondleidingen te houden.

Tegelijkertijd willen tal van buurt-, sociale en culturele organisaties samenwerken met de bibliotheek om gezamenlijk projecten uit te voeren. Daarnaast ontwikkelen we samen met het onderwijsveld programma’s die zijn gekoppeld aan het radiostation van de bibliotheek.’

Kunt u een schets geven van het bibliotheeksysteem in Barcelona (1,6 miljoen inwoners)? Wat is de positie van de Gabriel García Márquez-bibliotheek in het stedelijk weefsel?
‘Het openbare bibliotheeknetwerk van Barcelona bestaat uit veertig bibliotheken, hoewel er plannen zijn om door te groeien naar 44 in 2030. In ieder geval openen we volgend jaar een nieuw filiaal waardoor het aantal stijgt naar 41.
Dit jaar is het Barcelona 2030 Library Master Plan goedgekeurd. In een van de hoofdstukken wordt onze groeiprognose uit de doeken gedaan. Naast aan nieuwe bibliotheken hechten we veel belang aan het actualiseren van bestaande vestigingen om tegemoet te komen aan nieuwe educatieve, culturele en maatschappelijke behoeften.
Barcelona is verdeeld in tien districten en het bibliotheeksysteem volgt deze indeling. In zekere zin bestaan we uit tien kleine netwerken met telkens een centrale bibliotheek voor elk district. De Gabriel García Márquez-bibliotheek is de centrale bibliotheek van het district Sant Martí, het op een na dichtstbevolkte district van de stad, met zes bibliotheken (één districtsbibliotheek en vijf filialen). De districtsbibliotheek coördineert het werk van de filialen en de gezamenlijke programma’s die ze uitvoeren.’

Waarom was het nodig om een nieuwe bibliotheek te bouwen in de wijk Sant Martí?
‘Het district Sant Martí had behoefte aan een nieuwe centrale bibliotheek die voldoet aan de eisen die we tegenwoordig stellen aan een dergelijke voorziening. Tot dan toe nam een van de filialen de rol van centrale bibliotheek voor haar rekening, maar dat pand had noch een centrale ligging in het gebied noch de noodzakelijke afmetingen en uitrusting. Vanwege de bevolkingsdichtheid, de goede communicatiemogelijkheden en de beschikbaarheid van de benodigde ruimte is voor de locatie aan de Plaça de Carmen Balcells Segalà gekozen.’

Wat waren de uitgangspunten bij de bouw van de nieuwe bibliotheek? Wat voor gebouw hadden jullie voor ogen?
‘Het programma van eisen van de bibliotheek was gebaseerd op de standaarden die we in ons bibliotheekstelsel voor centrale wijkbibliotheken hebben vastgelegd. Er werd een wedstrijd onder architecten uitgeschreven aan wie we, naast het kunnen hosten van de in bovengenoemd programma vastgelegde functionele eisen, extra eisen stelden op het gebied van duurzaamheid, energiebesparing en andere milieumaatregelen. Het voorstel van Suma Arquitectura, dat de inschrijving won, voldeed niet alleen aan de door ons geformuleerde voorwaarden, maar overtrof ze zelfs.’

Klopt het dat de bibliotheek in een arme buurt ligt?
‘Zo is het niet helemaal. Sant Martí is een wijk met een sterke arbeiderstraditie, een buurt die in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw groeide dankzij de bouw van veel betaalbare woningen. In de directe omgeving, tussen Sant Martí en de zee, lag vroeger een industriegebied dat zijn functie verloor met de komst van de Olympische Spelen van 1992, waarna het werd omgeturnd in een nieuwe woonwijk. Een buurt met overwegend mensen die iets meer te besteden hebben, wat geen verbazing wekt gezien de fraaie ligging nabij de stranden. De afgelopen jaren zijn er door de stad diverse stedenbouwkundige en openbaarvervoeringrepen gedaan – zo was er de komst van de metro – die de dienstverlening in dit deel van Barcelona hebben verbeterd. Sant Martí is al met al een wijk met een grote vitaliteit en veel activiteiten voor en door het maatschappelijk middenveld. Dat komt tot uitdrukking in het goed georganiseerde sociale, culturele en educatieve netwerk van het gebied.’

Hoe heeft dit zijn neerslag gekregen in het ontwerp van de nieuwe bibliotheek?
‘De bibliotheek bevindt zich midden in een stedelijk knooppunt, aan de samenvloeiing van twee buurten, en het is deze context die ervoor zorgt dat de geometrie van het gebouw zich aanpast aan de omstandigheden van de omgeving. Het gebouw lijkt op een stapel opengeslagen boeken met gevouwen pagina’s.’ Enigszins cryptisch voegt Mercè Muñoz Creus er deze typering aan toe: ‘Elk boek wordt uitgebeeld door een dichte structuur van houten panelen, georiënteerd in diverse richtingen, die de lichtinval van de ruimte, het karakter, het functionele programma en de stedelijke verbindingen van het gebouw bepalen.’

Wanneer ging de nieuwe bibliotheek open, en werd deze meteen omarmd door het publiek?
‘De nieuwe bibliotheek werd ingehuldigd op 28 mei 2022 en viel onmiddellijk in de smaak bij het publiek, dat vanaf dag één de zalen vulde met 100% bezetting. Niet alleen de ruimtes voor werk en lezen, maar ook de plekken voor ontmoeting, debat, cursussen, activiteiten et cetera.’

Wat was het effect van de nieuwe bibliotheek qua bezoekersaantallen, uitleningen, activiteiten? Trekt ze ook bezoekers die voorheen niet naar de bibliotheek kwamen?
‘Zoals ik al zei, was het effect direct zichtbaar. Naast de vaste bezoekers kwamen er nieuwkomers uit de buurt en uit de rest van de stad, ja zelfs uit steden in de omgeving van Barcelona. Daarom zijn de bezoekersaantallen omhooggevlogen. Sinds de opening op 28 mei vorig jaar hebben we 375.279 mensen ontvangen: 157.362 tijdens de laatste zeven maanden van 2022 en 217.917 in de eerste acht maanden van 2023. Van 28 mei 2022 tot augustus 2023 hebben we 8.202 nieuwe abonnementen uitgegeven: 3.694 in 2022 en 4.508 in 2023. Wat de uitleningen betreft, hebben we ook een sprong gemaakt: van de in totaal 172.106 uitgeleende media vonden er 79.288 plaats in 2022 en 92.818 tot augustus 2023.’

In hoeverre is deze bibliotheek een stimulans om ook andere bibliotheken in Barcelona te vernieuwen?
‘Het netwerk van bibliotheken in Barcelona verkeert in een transformatieproces sinds de goedkeuring van het eerste bibliotheekplan door de stad in 1998. Op dat moment waren er slechts achttien bibliotheken in deze metropool, waarvan vele niet voldeden aan de servicenormen. Sinds 1998 zijn er 22 nieuwe bibliotheken geopend en zijn er nog eens dertien verhuisd, naast de uitbreiding van enkele andere bibliotheken. Sinds 1998 heeft het stadsbestuur zich duidelijk geëngageerd voor bibliotheken als de eerste lokale culturele voorziening, en dat legt ze geen windeieren, zoals we zien.’

Wat is het sterkste punt van deze bibliotheek?
De verdeling van de ruimtes en de transparantie van het gebouw, dat interieur en exterieur zo vloeiend combineert, waartoe de bewoners van het gebied zich zeer aangetrokken voelen. Ook het werk voor de community betaalt zich uit. Ik denk dan onder meer aan onze radiostudio, met een station dat deel uitmaakt van het Barcelona Community Radio Network (Xarxa de Ràdios Comunitàries de Barcelona), en niet te vergeten de talrijke culturele en educatieve samenwerkingsverbanden in het werkgebied.’

Wat staat er nog op uw verlanglijstje? Wat zou u eventueel willen verbeteren of toevoegen aan de bibliotheek?
‘Ik hoop dat we de volgende projecten in de stad in deze lijn kunnen doortrekken, dat we over de benodigde middelen zullen beschikken om onze ideeën te verwezenlijken.

De prijs van Library of the Year die deze bibliotheek in de wacht heeft gesleept, zie ik als een prijs voor het traject dat onze organisatie samen met de stad is ingeslagen. Dat traject heeft ons tot hier gebracht, en dat zou ons moeten aanmoedigen om verder te werken aan het verbeteren van het netwerk en de dienstverlening aan de burgers.’

Winnaars IFLA/Systematic Library of the Year

2023: Biblioteca Gabriel García Márquez Barcelona, Spanje.
2022: Missoula Public Library, Verenigde Staten.

2021: Deichman Bjørvika, Oslo, Noorwegen,
(finalist: Forum Groningen).

2019: Oodi Helsinki Central Library, Finland,
(finalist: LocHal Tilburg).

2018: KopGroep Bibliotheken (School 7), Den Helder, Nederland.
2016: Dokk1, Aarhus, Denemarken.

2015: Kista Public Library, Stockholm, Zweden.
2014: Craigieburn Library, Australië,
(finalist de Boekenberg Spijkenisse).

Jurycitaat

Jakob Guillois Lærkes, voorzitter van de jury (uiterst links op de foto), ‘Ik ben altijd onder de indruk van de hoge kwaliteit, de indrukwekkende oplossingen en de innovatieve vaardigheden van de nieuwe bibliotheken die elk jaar worden ingeschreven voor de prijs voor de Openbare Bibliotheek van het Jaar. Het deelnemersveld van dit jaar was niet minder indrukwekkend. De vier genomineerde bibliotheken springen er allemaal uit en zijn elk een waar geschenk voor hun lokale gemeenschap. De Biblioteca Gabriel García Márquez is een goed voorbeeld van hoe een bibliotheek kan dienen als een cruciale schakel tussen burger en gemeenschap. Het hele bouwproces, inclusief de materiaalkeuze, kenmerkt zich door rigoureuze duurzame keuzes en gedurfde en ambitieuze oplossingen. De Biblioteca Gabriel García Márquez is een echt rolmodel voor toekomstige bibliotheekgebouwen in de komende jaren.’ 


Over Biblioteca Gabriel García Márquez

De bibliotheek is gesitueerd in de wijk Sant Martí van Barcelona. Het gebouw, ontworpen door het bureau Suma Arquitectura, heeft een houten structuur rond een driehoekige kern, telt zes verdiepingen, biedt achthonderd werkplekken en zitplaatsen, en lijkt van buiten op een opengeslagen boek. Het vloeroppervlak bedraagt vierduizend vierkante meter. Om de ecologische voetafdruk van de bibliotheek zo beperkt mogelijk te houden, is er bij de bouw sterk ingezet op het thema duurzaamheid.
De districtsbibliotheek in Sant Martí is de op twee na grootste vestiging van het bibliotheeknetwerk in Barcelona. De voorziening – inmiddels een (toeristische) trekpleister – dankt haar naam aan de Colombiaanse schrijver Gabriel García Márquez, die van 1967 tot 1975 in de Catalaanse hoofdstad woonde. Mede als hommage aan de auteur is de bibliotheek gespecialiseerd in Latijns-Amerikaanse literatuur. In de loop van dit jaar opent de bibliotheek een ‘kamer van zintuigen’, gericht op kinderen met speciale behoeften en leerproblemen. Vermeldenswaard is verder nog dat de bibliotheek een eigen radiostation runt – Ràdio Maconda, genoemd naar het fictieve dorp Maconda in García Márquez’ veelgeprezen roman Honderd jaar eenzaamheid.