De impact van culturele instellingen

Onder het motto Make experiences matter doet het Deense bureau Seismonaut onderzoek naar de impact van culturele instellingen en andere organisaties. Zonder valse bescheidenheid typeert men zichzelf op de eigen website als volgt: ‘When others talk, we transform.’ Bibliotheekblad sprak met Andreas Linnet Jessen (Head of Experiences & Partner) en Nicklas Hilding Andersen (Chief Advisor) over het onderzoek dat ze deden in het Deense Roskilde en dat ze sinds kort doen in het Canadese Toronto. (Zie de artikelen op de volgende pagina’s).

Al zo’n vijftien jaar is het in Kopenhagen gevestigde Seismonaut bezig met onderzoek naar de impact van musea, art galeries, kunststichtingen en dergelijke op het leven van mensen. Vijf jaar geleden deed voor het eerst een bibliotheek een beroep op het bureau, en de resultaten in Roskilde waren dermate belangwekkend dat ook andere Deense bibliotheken graag verwijzen naar de uitkomsten in de hoofdstad van de regio Seeland. Sterker: de bevindingen in Roskilde waren aanleiding voor de Bibliotheek Toronto om de onderzoekers ook in Canada aan het werk te zetten. Wat is het geheim van hun aanpak en waarom blijkt die zo succesvol?

Nicklas: ‘Christian Lauersen van de Bibliotheek Roskilde kwam naar ons toe met een probleem. Hij wist dat zijn instelling een veel grotere impact op de lokale gemeenschap had dan tot uiting kwam in het aantal uitgeleende boeken of geregistreerde bezoekers, maar hij wist niet hoe hij dat hard kon maken. Om dat te bewerkstelligen, zijn wij aan de slag gegaan.’

Andreas: ‘Onze aanpak komt in het kort hierop neer: wij focussen op de first hand individual experiences. Wij vragen bezoekers gericht welke impact de bibliotheek op hun leven heeft. Wat betekent deze instelling voor jou? Welk gevoel roept zij bij je op? Voegt zij waarde toe aan jouw leven, en zo ja: op welke punten? Dat is ons startpunt. We leggen dat vast in kwalitatieve en kwantitatieve data. Door achter de cijfers te kijken, vinden we de mens.’

Nicklas: ‘Het framework dat we bij onze vragen hanteren omvat vier categorieën: emotionele impact, intellectuele impact, sociale impact en creatieve impact. Dat brengt orde aan in de gegevens die we vergaren. Zoals gezegd, weten bibliotheken meestal wel dat zij impact hebben op die vier terreinen, maar hoe bewijs je dat en hoe breng je dat bewijs vervolgens ook op een aansprekende manier over aan politiek, pers en publiek? Daar komen wij in beeld. Om een concreet voorbeeld te noemen: er zijn bibliotheken in Denemarken die een bezuiniging voor de kiezen krijgen omdat het aantal uitleningen terugloopt. Met het onderzoek in Roskilde in de hand kunnen zij daar tegenin brengen: de bibliotheek draagt aantoonbaar bij aan het welzijn van mensen, zij verhoogt het gemeenschapsgevoel, doet mensen beseffen dat ze ergens bij horen, dus waarom zou je op dat instituut beknibbelen?’

Nicklas: ‘De bibliotheken in Denemarken maken zich sterk voor thema’s als democratie, integratie en diversiteit. Die sociale impact kun je vaststellen door mensen te vragen: heeft de bibliotheek jou geholpen Deens te leren? Of: heb je dankzij het debat in de bibliotheek meer begrip gekregen voor mensen met een ander geloof of een andere seksuele voorkeur? Met die uitkomsten in de hand kun je vervolgens de gemeente laten zien wat het effect is van je inspanningen. Het volstaat niet om te zeggen: we hebben boeken over democratie op de plank staan, dus we maken ons sterk voor dit onderwerp. Het is veel overtuigender als je kunt laten zien: kijk, dit is wat de inwoners van deze gemeente hierover zelf zeggen.’

Andreas: ‘Je zou kunnen denken dat de bibliotheek vooral intellectuele impact heeft omdat ze toegang tot kennis biedt. Dat is deels waar, maar de impact van bibliotheken is veel breder dan dat. Denk aan de rol van de bibliothecaris als vertrouwenspersoon, het rijke programma-aanbod en niet te vergeten het fysieke gebouw. Wat bibliotheken onderscheidt van andere culturele instellingen, is dat zij impact hebben op de alledaagse routine van mensen.’

Andreas: ‘Wat me heeft verrast in Roskilde en Toronto, is dat bibliotheken een speciale sfeer hebben. There is a different sense of time in the library. Time slows down. Het klinkt misschien gek, maar volgens mij heeft dat te maken met de aanwezigheid van boeken. Boeken geven een prettig gevoel, ze vormen een baken van rust in een jachtige wereld. Bovendien ben je in een bibliotheek tot niets verplicht. Je hoeft er niks te kopen of te consumeren. De hele ruimte is ingericht op emoties, gedachten, reflectie en connectie.’

Andreas: ‘Ons werk bestaat voor een groot deel ook uit observeren. Hoe gedragen mensen zich in een bepaalde ruimte? We vragen mensen: wat doe je hier precies? En waarom? Kom je hier vaak? Zo krijg je zicht op hun gewoontes. Onze ervaring is: zodra je mensen dit soort vragen gaat stellen, branden ze los. Ze vertellen vaak meer dan we vragen. Niet zelden krijgen we een heel levensverhaal te horen. Veel mensen hebben een oprechte diepe band met de bibliotheek. Ze zitten vol verhalen, alleen wordt ze daar nooit naar gevraagd.’

Andreas: ‘Bibliotheken hebben een stevige plek in de lokale gemeenschap, ze worden niet zelden als een soort vriend gezien, maar wil je de politiek overtuigen, dan heb je gegevens, data, grafieken nodig. Die leveren we ook, maar daarnaast maken we in onze verslaglegging gebruik van citaten. Uitspraken van bibliotheekbezoekers. Een jongetje van dertien dat in prachtige bewoordingen zijn relatie met de bibliotheek schetst, dat raakt politici meer dan de cijfers die we laten zien. Dat jongetje zei: ‘Ik kom elke dag in de bibliotheek om te kijken of er iemand is die ik ken. Dat doe ik liever dan naar een leeg huis gaan.’
Een man van 39 liet weten: ‘Voor mij is de bibliotheek een plek met een hart. Een plek die het beste met me voorheeft, een plek waar ik geen product of klant ben.’
Een vrouw van 26 vertrouwde ons toe: ‘De bibliotheek betekent alles voor me. Ze biedt me veiligheid. Ik ga naar themadagen, bezoek evenementen. Ze is een gemeenschapscentrum.’

Andreas: ‘Bibliotheken die enkel op de oude manier hun impact blijven meten en vastleggen, missen een enorme kans. Daar ben ik heilig van overtuigd. Iedereen die in een bibliotheek werkt weet: onze impact reikt veel verder dan de circulatie van items en foot traffic.’

Nicklas: ‘De bibliotheek die onvoldoende of niet duidelijk maakt welke brede impact ze heeft op de burger is een slapende reus. Zo’n bibliotheek mist een kans voor open doel. Begrijp me goed: wat wij doen is geen raketwetenschap, maar het werkt wel degelijk.’

Naschrift van de redactie
Meer informatie: www.seismonaut.com. De studie The impact of public libraries in Denmark: A haven in our community kan HIER worden gedownload.