Sophia van Hoek, senior medewerker Verwerven bij het Nationaal Archief, ontvangt een eervolle vermelding voor haar afstudeeronderzoek Walking a tightrope across the gap of digital preservation and environmental sustainability.

De scriptieprijs van 1500 euro gaat naar Melanie Augustinus voor haar scriptie What do we talk about when we talk about algorithmic literacy? A scoping review.

De initiatiefprijs van 2.000 euro gaat naar de LeesSimpel-app. Op de foto Hester Benedictus (bedenker/maker). De app helpt je om ingewikkelde brieven te ‘hertalen’ naar simpeler taalgebruik.

De publicatieprijs en het daaraan verbonden geldbedrag van 2.500 euro gaat dit jaar naar de bundel Omdat lezen loont: Op naar effectief leesonderwijs in Nederland, samengesteld door Yra van Dijk, Marie-José Klaver, Els Stronks en Micha Hamel, en uitgegeven door Pica in 2022.

Het boek laat zich lezen als een mozaïek van reflecties op het gebied van leesonderwijs en leesvaardigheid. Wetenschappers, leraren, bestuurders, beleidsmakers, bibliothecarissen, leerlingen en studenten, schrijvers en journalisten dragen elk een steentje bij aan een volledig en complex beeld van het probleem van de verminderde geletterdheid in Nederland. De auteurs zijn erin geslaagd om meerdere, veelgelaagde oorzaken te diagnosticeren van de zogenaamde ‘leesvrees’ en de kwalen van het leesonderwijs in Nederland. Maar daar blijft het niet bij. De experts doen heldere en concrete suggesties om de problemen ook op te lossen. Het rijke perspectief van het boek laat zien: zo verschillend de oorzaken en zo divers de lezers, zo veelzijdig moeten de oplossingen zijn. Dit boek is voor alle stakeholders die een verschil kunnen maken. Met toch nog veel hoop en een gezonde dosis optimisme wijzen deze auteurs de weg naar een betere leescultuur in Nederland.

Initiatiefprijs (€ 2.000)
De initiatiefprijs van 2.000 euro gaat naar de makers van de Leessimpel app. Uit onderzoek blijkt dat 30 procent van de Nederlanders overheidsbrieven te moeilijk vindt. De app LeesSimpel (gratis te downloaden voor iPhone en Android) helpt je om deze brieven te lezen met behulp van kunstmatige intelligentie (AI). Maak een foto van je brief, en de app vat de inhoud samen in begrijpelijke taal. Maar de makers van de app hebben een bredere missie: ze willen ook de verzenders van brieven inspireren om eenvoudiger te schrijven. Ze hopen dat de app zo snel mogelijk overbodig wordt.

Scriptieprijs (€1.500)
De scriptieprijs van 1500 euro gaat naar Melanie Augustinus voor haar scriptie ‘What do we talk about when we talk about algorithmic literacy? A scoping review’. De scriptie bespreekt het concept van algorithmic literacy, dat verwijst naar het bewustzijn, de kennis en vaardigheden die een informatiegebruiker nodig heeft om zich succesvol door het door algoritmes gevormde informatielandschap te bewegen. Om algorithmic literacy als concept te onderzoeken is de ‘scoping review’ als methode gekozen. Uit het onderzoek bleek dat algorithmic literacy vaak wordt geplaatst binnen information literacy, media literacy en/of digital literacy. Gerelateerde concepten zijn attitude, handelingsmogelijkheid, vertrouwen en transparantie. Het onderzoek identificeerde vier thema’s: de noodzaak van algorithmic literacy; bewustzijn van algoritmes als basis; onderwijzen en leren; en het bestuderen van algorithmic literacy. De studie concludeert dat er behoefte is aan een beperktere en duidelijker gedefinieerde terminologie, en dat bibliothecarissen en docenten interventies op regionaal of nationaal niveau moeten ontwikkelen en delen. Bovendien identificeert de scriptie verschillende kennislacunes die als toekomstige onderzoekagenda kunnen dienen.

Eervolle vermelding
Sophia van Hoek, senior medewerker Verwerven bij het Nationaal Archief, ontvangt een eervolle vermelding voor haar afstudeeronderzoek Walking a tightrope across the gap of digital preservation and environmental sustainability. Bewustzijn van de impact van digitale opslag is juist in tijden van klimaatverandering bijzonder relevant, en dit afstudeeronderzoek biedt erfgoedinstellingen daarvoor zinnige en concrete handvatten.

Publicatieprijs (€ 2.500)
De prijs voor de beste publicatie op het vakgebied – en daarmee de Victorine van Schaick Penning en het daaraan verbonden geldbedrag van 2.500 euro – gaat dit jaar naar de bundel Omdat lezen loont: Op naar effectief leesonderwijs in Nederland, samengesteld door Yra van Dijk, Marie-José Klaver, Els Stronks en Micha Hamel, en uitgegeven door Pica in 2022. Ten eerste vraagt het boek eens te meer aandacht voor de nog steeds onderschatte betekenis van lezen in onze complexe samenleving. Lezen vergroot kansen, leert nadenken, stimuleert het ontwikkelen van empathie en draagt bij aan wederzijds begrip. Lezen is onmisbaar voor bewust en betrokken burgerschap. Lezen verbetert het welzijn en de mentale gezondheid. Kortom, lezen is van cruciaal belang voor elk individu afzonderlijk en voor de samenleving als geheel, voor onze en voor de toekomstige generaties.

Daarnaast maakt het boek duidelijk dat alleen functioneel kunnen lezen niet genoeg is. Leesonderwijs moet jongeren niet alleen toegang geven tot schriftelijke informatie, maar ze ook leren daar alle kennis uit te halen die voor hun eigen ontwikkeling en hun ontwikkeling als burger van belang is, en die te scheiden van desinformatie. Want lezen betekent je informeren én je positioneren in de wereld om je heen. Het is daarom ernstig dat het met de leesvaardigheid van jongeren zo slecht is gesteld.

Jaarlijks onderscheidt het Victorine van Schaickfonds publicaties, initiatieven en scripties op het gebied van het bibliotheek- en informatieterrein. Dit jaar hebben vijftien inzendingen meegedongen naar een van de ‘Victorines’. Er werden drie prijzen uitgereikt én een eervolle vermelding. Dit vond afgelopen jaar plaats op 23 november in het Nationaal Archief in Den Haag.