Impactmonitor
Openbare bibliotheken hebben een stevige maatschappelijke positie in het hart van de lokale samenleving. Maar lang niet alle lokale, provinciale en landelijke stakeholders zien dat. Het is dus zaak hier bewijs voor te leveren, zodat we deze stakeholders evidence-based kunnen overtuigen.

De KB ontwikkelde hiervoor in 2019 de Impactmonitor. Dit was een verzameling onderzoeksinstrumenten waarmee bibliotheken de effecten van de cursussen basisvaardigheden die ze gaven konden meten. Dit gebeurde via vragenlijsten. Cursisten vulden deze vooraf en na een cursus in. Zo konden we hun vorderingen meten. In totaal vulden 8.794 cursisten zo’n vragenlijst in over hun cursus digitale basisvaardigheden.

De resultaten van deze onderzoeken werden landelijk verzameld en gezamenlijk gepresenteerd. Elke bibliotheek kon zo zien hoeveel impact een cursus maakte en resultaten vergelijken met andere bibliotheken, 105 bibliotheken deden hieraan mee.

Over de cursisten
Van de 8.794 mensen die een vragenlijst invulden, was een derde man en twee derde vrouw. Zij volgden vooral cursussen binnen de modules Computer & Internet en E-overheid. Met name Klik & Tik en Digisterker waren populair. De meeste cursisten waren ouder dan 35. Vergeleken met andere cursisten waren cursisten van Digisterker vaker ouder dan 75 jaar. Onder de cursisten van Klik & Tik waren er meer laagopgeleiden dan bij Digisterker. En veruit de meeste deelnemers hadden Nederlands als moedertaal, circa 80%.

Redenen om een cursus te volgen
Cursisten hadden vaak verschillende redenen om cursussen te volgen. Mensen die een cursus volgden binnen de module Computer & Internet, deden dit vaker voor hun werk of om beter een baan te kunnen zoeken. Cursisten die een cursus over E-overheid volgden, deden dit vaker voor thuis. Alle cursussen werden sowieso zeer goed beoordeeld op begeleider, lesmateriaal en tempo. Bijna alle deelnemers zouden de cursus dan ook aanraden aan anderen.

Resultaten Computer & Internet-cursussen
Zoals gezegd kregen cursisten vooraf en achteraf een vragenlijst voorgelegd. Hierin stond een rij vaardigheden. Zij moesten steeds aangegeven in hoeverre zij deze beheersten. Cursisten bleken na de cursus vrijwel alle vaardigheden significant vaker alleen op de computer uit te voeren dan voor de cursus. Vooral bij de volgende vaardigheden zagen we na de cursus een grote stijging:

• typen van teksten

• informatie over cursussen, opleidingen e.d. zoeken

• foto’s of filmpjes kijken

• informatie zoeken van de gemeente e.d.

• bestanden opslaan

• berichten lezen op mijnoverheid.nl.

We zagen geen grote verschillen tussen mannen en vrouwen bij deze vooruitgang. Wel zagen we dat de groep die buiten de cursus om oefende sterker vooruitging. Het oefenen had dus effect op het aanleren van vaardigheden.

Veilig omgaan met computer en internet
Ook op het gebied van veilig omgaan met computer en internet waren er grote verschillen in de voor- en nameting te zien. We zagen dat vóór het volgen van de cursus slechts een kwart van de deelnemers wist hoe je een veilig wachtwoord aanmaakte. Na de cursus was dit aandeel gestegen naar zes van de tien cursisten. Ook konden cursisten na afloop beter gevaarlijke e-mails herkennen en vaker een update maken wanneer dat gevraagd werd. Ook hadden zij vaker een virusscanner. We zien dus dat de cursus op deze gebieden veel impact heeft gehad.

Werken met de computer wordt leuker
Ook de attitude van cursisten veranderde: na afloop van de cursus vonden meer cursisten het leuk om de computer te gebruiken dan ervoor. Opvallend was dat juist wat minder cursisten het belangrijk vonden om dingen te regelen op de computer en internet. Misschien kwam dat doordat het werk onbekend was en daardoor groter en belangrijker leek dan nu ze precies begrijpen wat het inhoudt.

Veel minder cursisten waren na afloop bang om iets verkeerd te doen wanneer ze de computer of internet gebruikten. Zij gaven ook aan minder gestrest te raken en veel minder hulp nodig te hebben. Tot slot was er een stijging te zien in hoe veilig cursisten het werken met de computer en internet vonden. Bijna de helft van de cursisten gaf aan na het volgen van de cursus beter mee te kunnen doen in de samenleving. Vier van de tien zeiden minder afhankelijk te zijn van anderen. Bijna zes van de tien durfden meer met de computer en internet, en de helft kon door de cursus beter contact houden met vrienden en familie.

Resultaten E-overheid-cursussen
De vragenlijsten die cursisten van E-overheid kregen voorgelegd, waren vrijwel identiek aan de vragenlijsten van de Computer & Internet-cursussen. Deze bleken echter niet altijd goed aan te sluiten op de inhoud. Er was dus minder stijging van de vaardigheden te zien. Op een aantal gebieden zagen we wel een verschil. De hoogste stijging zagen we bij het inloggen met DigiD; voor de cursus deed 45% dit wel eens zelfstandig, na de cursus 75%. Dit was ook duidelijk een vaardigheid die werd aangeleerd in de E-overheid-cursussen

Daarnaast legden we nog wat specifieke zaken voor die werden aangeleerd in de cursussen. We zagen vooral veel vooruitgang bij:

• informatie vinden op een website van de overheid

• post openen op Mijnoverheid.nl

• een DigiD aanvragen

• online een afspraak maken

Mannen voerden zowel voor als na de cursus veel van de vaardigheden uit dit rijtje vaker zelfstandig uit dan vrouwen. Alleen het inloggen bij DigiD deden vrouwen na het volgen van de cursus ongeveer even vaak zelfstandig als mannen. Op die vaardigheid zagen we dan ook een grotere vooruitgang onder vrouwen dan onder mannen (32% versus 22%). Cursisten die buiten de cursus om hadden geoefend, gingen vaak sterker vooruit dan cursisten die niet hadden geoefend.

Veilig gebruik computer
Ook onder de E-overheid-cursisten zagen we verschillen in de mate waarin zij de computer, internet en E-overheid veilig wisten te gebruiken. We zagen dat voor het volgen van de cursus vier van de tien cursisten wisten hoe zij een veilig wachtwoord aan konden maken. Na het volgen van de cursus was dit aandeel gestegen naar drie kwart van de cursisten. Ook voor het herkennen van gevaarlijke e-mails zagen we een grote stijging.

Leuker om de computer te gebruiken
Er waren ook verschillen in attitude richting het gebruik van de computer en E-overheid. Te zien was dat er na het volgen van de cursus een stijging was van het aandeel dat het nu leuk vond om de computer te gebruiken, al lag dat percentage onder E-overheid-cursisten lager dan onder cursisten van Computer & Internet-cursussen (56% versus 39%). Verder waren cursisten na afloop minder bang om iets verkeerd te doen, waren ze minder gestrest en hadden minder cursisten nog hulp nodig. In de nameting vond een kwart meer dan bij de voormeting dat het veilig voelde om met E-overheid te werken. Er was geen significant verschil in het aandeel dat het belangrijk vond om zaken te regelen via E-overheid voor en na het volgen van de cursus.

Conclusie
Bovenstaande toont duidelijk aan dat er genoeg bewijs is dat cursussen rond basisvaardigheden mensen helpen. Ze weten niet alleen beter hoe ze veilig online mee kunnen doen, ze vinden het ook leuker.

Heb jij meegedaan aan de Impactmonitor en wil je weten hoe jouw bibliotheek het gedaan heeft? Alle resultaten van de Impactmonitor zijn HIER terug te vinden in het dashboard. In dit dashboard kun je filteren op bibliotheeknaam, provincie en omvang van de bibliotheek. Je kunt de resultaten vervolgens gebruiken om het gesprek aan te gaan met de stakeholders.

Verder met het meten van impact
Sinds oktober 2023 gebruiken we de Impactmonitor niet meer en staat de nieuwe Bibliotheekmonitor live. Met deze monitor kunnen bibliotheken wederom de impact van cursussen op het gebied van basisvaardigheden meten. De vragenlijsten zijn aangepast naar aanleiding van feedback van bibliotheken. Zo werken we nu alleen nog maar met een nameting en zijn de vragenlijsten korter geworden. In de loop van de tijd voegen we nieuwe vragenlijsten toe aan de Bibliotheekmonitor, onder andere om de impact van activiteiten en IDO’s te meten. Alle informatie lees je HIER.
Doe je mee?

Onlangs nam de KB afscheid van de Impactmonitor. Hiermee konden we van 2019 tot 2022 de impact meten van de cursussen die bibliotheken gaven op het gebied van basisvaardigheden. Wat hebben we geleerd van de Impactmonitor? Welke informatie hebben we ermee opgehaald? Hoe succesvol waren de cursussen? En, niet onbelangrijk: hoe nu verder?

TEKST: ANNE-KATELIJNE ROTTEVEEL,
IMPACTONDERZOEKER BIJ DE KB, DE
NATIONALE BIBLIOTHEEK
FOTO'S: SHUTTERSTOCK