Op zijn verzoek vindt het gesprek plaats in de bibliotheek van Oosterhout. Juan Khalaf bewaart warme herinneringen aan deze vestiging van Theek 5, waar hij werkte toen hij door de vakjury en lezers van Bibliotheekblad werd gekozen tot Beste Bibliothecaris van Nederland. Nu verdient Juan de kost bij Orionis Walcheren, waar hij statushouders begeleidt. Waarom maakte hij de overstap en hoe kijkt hij terug op zijn tijd in de bieb?

Juan Khalaf was 21 toen hij Syrië verliet. Samen met zijn twee jaar jongere broer Shivan ontvluchtte hij om politieke redenen zijn geboorteland. Beiden kwamen in Nederland terecht, op zoek naar de vrijheid die ze in het Midden-Oosten niet kenden. Ook andere broers en zussen van Juan namen de wijk naar het westen, zodat Juans ouders met twee kinderen achterbleven. ‘Inmiddels zijn mijn ouders allebei overleden. Mijn vader drie jaar geleden en mijn moeder vier jaar geleden’, zegt hij. ‘Na mijn vertrek uit Syrië heb ik mijn ouders nooit meer gezien. Ook hun begrafenis kon ik niet bijwonen. Ik heb diverse moeilijke momenten in mijn leven gekend, maar het overlijden van mijn ouders was toch wel het zwaarst. Ik ben nu zelf vader van een dochter en een zoon, en toevallig vroeg mijn dochter vandaag naar haar opa en oma in Syrië. Ik heb prachtige schoonouders – de vader en moeder van mijn vrouw Marina – maar ik mis mijn ouders ontzettend. Als ik ergens mee zat, dan belde ik mijn vader en die stelde me gerust met wat relativerende opmerkingen. Natuurlijk kun je ook met vrienden praten als je iets kwijt wilt, maar dat is toch anders.’

‘Mijn vader was ondernemer, iemand die had geleerd zijn eigen boontjes te doppen. Een selfmade man. Ik was een beetje zijn rechterhand. Al heel jong, ik zal zo’n dertien jaar zijn geweest, ging ik met hem op pad naar bedrijven. Dat maakt dat je al op jeugdige leeftijd volwassen wordt. Dit klinkt misschien als een verwijt, maar zo bedoel ik het zeker niet. Het heeft mij namelijk ook verrijkt. Ik leerde al snel bepaalde dingen te durven. Ouders willen het beste voor hun kind, en dus zeiden ze tegen mij en Shivan: “Ga naar het buitenland, daar wacht jullie een betere toekomst dan hier.” Dat advies volgden we op, maar tijdens onze eerste vluchtpoging werden Shivan en ik opgepakt.’ Na een paar maanden volgde een tweede, ditmaal wel succesvolle poging. Via via belandde het tweetal in een Gelders opvangcentrum, gevolgd door een verhuizing naar het Brabantse Dongen. Juan: ‘In dat azc nam ik mij één ding voor: net als mijn vader ga ik de handen uit de mouwen steken. Ik wil zelf de kansen pakken die zich altijd en overal voordoen. Ik nam mij voor iets van mijn leven te maken, hoe anders de cultuur en het (ondernemers)klimaat in Nederland ook zijn.’

Paradijs
‘In Dongen ging ik elke dag naar de bibliotheek. In die tijd ging de bieb om 14.00 uur open, maar om kwart voor twee stond ik al voor de deur. De krant lezen, de taal leren, met mensen praten. Ik dacht: iedereen kan hier lezen wat-ie wil, en ondertussen een kop koffie drinken. Dit is het paradijs. Ook deed ik veel vrijwilligerswerk, ik begon actief te netwerken, bezocht elke dinsdag de vergaderingen van de gemeenteraad. Aanvankelijk begreep ik geen bal van wat er gezegd werd, maar dat belette me niet om de raadsleden en wethouders vragen te stellen.’

Omdat ik besmet was geraakt met het bibliotheekvirus, stond ik ’s ochtends op de stoep van de bibliotheekacademie en ik vroeg: wanneer mag ik beginnen? Net zolang totdat ik werd toegelaten. Ik wist namelijk meteen: daar wil ik werken. De bibliotheek is een vertrouwde plek, zij biedt veiligheid, je mag er de hele dag zitten zonder dat je iets moet.’

Na zijn toelating rondde Juan de vierjarige bibliotheekopleiding af en kon hij, na een stage, aan de slag in de bibliotheek van Oosterhout. ‘Theek 5 bood mij de kans mij te ontwikkelen. Ik werd in staat gesteld projecten voor nieuwe Nederlanders op te zetten, ik mocht activiteiten plannen, schrijvers uitnodigen. De collectie koppelen aan de maatschappij, wat is er mooier dan dat? Ik gebruik vaak de beeldspraak van een ladder, een hulpmiddel om elke keer een stap opwaarts te maken. Dankzij mijn eigen ervaring kon ik ook anderen een duw in de rug geven. Dat klinkt makkelijker dan het is, want om te beginnen moet je een doelgroep als immigranten wel zien binnen te halen. Om dat te bewerkstelligen, ging ik vaak op pad.’

Blij
Vanwege zijn razendsnelle carrière en mooie resultaten bij initiatieven als het Taalhuis, werd Juan in 2016/2017 door dit vakblad gekroond tot Beste Bibliothecaris van het Jaar. ‘Wat dat met me deed? Ik was door die erkenning en waardering zo blij als een kind. Zoiets vindt iedereen toch leuk? Zelfs als je honderd bent. Mijn vader en moeder hebben dat gelukkig nog meegemaakt. Ik stuurde ze krantenknipsels met mijn uitverkiezing, en die heeft mijn vader op de muur geplakt. Wat ik het mooiste van de prijs vond, was dat er extra deuren opengingen. Zo kwam ik terecht in de adviesraad van het Letterenfonds en werd ik gevraagd in de jury van de Woutertje Pieterse-prijs en in de adviesraad van VluchtelingenWerk.

Als je zelf vluchteling bent geweest, weet je wat zo iemand heeft meegemaakt en waar hij of zij tegenaan loopt. Maar als je anderen wilt helpen zich te ontwikkelen, moet je ook jezelf blijven ontwikkelen. Hoe kun je hen anders helpen? Ik heb dan ook altijd tegen nieuwkomers gezegd: blijf jezelf ontwikkelen. Wees eerlijk naar jezelf, besef wat je wel en niet kunt. Elk mens heeft bepaalde kwaliteiten, is ergens goed in. De een is goed in studeren, de ander in werken met zijn handen, maar je moet het zelf doen. Zet die stap, dan kom je verder. Elk begin is klein, maar heb vertrouwen dat je zult groeien. Een voorbeeld: in het begin moest ik een presentatie helemaal alleen voorbereiden en stond ik met klamme handen voor een groep, nu heb ik het zo vaak gedaan dat het mij vrij vlot afgaat. En wat ik ook heb geleerd: er mag af en toe best iets misgaan. Leer van je fouten. Als alles altijd goed gaat, ben je immers volmaakt.’

Switch
De jury van de Beste Bibliothecaris-verkiezing voorspelde Juan een gouden toekomst in het bibliotheekvak, maar in 2020 koos hij na twaalf jaar Theek 5 toch voor een carrièreswitch. ‘In mijn ogen heb ik geen overstap gemaakt. Ik ben nu jobcoach, adviseur en trainer in het sociaal domein bij Orionis Walcheren. Deze organisatie ondersteunt de inwoners van de gemeenten Middelburg, Veere en Vlissingen op het gebied van werk, inkomen en schulden. Als klantmanager werk ik veel met statushouders, en ik help mensen ook daar om zich te ontwikkelen. Ik begeleid anderstaligen naar de arbeidsmarkt. Het zal je dus niet verbazen dat ik nog steeds veel contact met de bibliotheek heb. Ik adviseer mensen een bibliotheekabonnement te nemen of verwijs hen naar een Taalhuis. Voor mijn gevoel doe ik nog steeds hetzelfde, maar op een andere plek. Ik probeer maatwerk te leveren, ik onderzoek wat het best bij iemand past. Samen de puzzel leggen, daar is het mij om te doen.

Hoe mijn werkdag eruitziet? Ik overleg veel over projecten, plannen, beleidsstukken, maar vooral over mensen. Hoe kunnen we mensen beter laten groeien? Zitten ze op het juiste spoor tijdens hun eerste fase van inburgering? Weet je, mijn werk is mijn hobby. Natuurlijk moet ook ik de benzine en de gasrekening betalen, maar ik voel me als een vis in het water bij wat ik doe. Het is toch dankbaar werk als je mensen kunt helpen zich te ontplooien?

Je weet nooit hoe het loopt in het leven, dus of ik over vijf jaar nog dit werk doe? Wie zal het zeggen. Marina en ik hebben allebei een baan, we kunnen onze kinderen Lavina (8) en Julian (6) de aandacht geven die ze verdienen. Ik heb tijd voor mijn hobby’s, volg het voetbal actief. Al met al ben ik een gelukkig mens. Dat wil niet zeggen dat het elke dag hosanna is, maar meestal ga ik lachend naar mijn werk.’ Stel nou dat de functie van directeur bij een mooie bibliotheek vrijkomt. Is dat dan iets wat Juan zou ambiëren? ‘Je moet weten wat bij je past. Als directeur moet je ook harde beslissingen kunnen nemen. Dat zit niet in mijn karakter. Niet dat ik een zacht ei ben, voor mijn werk moet ik ook zakelijk zijn, maar wel tot op zekere hoogte. Om die reden zie ik mij eerder in een bestuursfunctie terechtkomen. In een Raad van Toezicht, of zoiets. Wat ik bovenal belangrijk vind in het leven: houden van mensen en hen respecteren. Intussen woon ik 22 jaar in Nederland, en in die tijd heb ik de samenleving wel zien verharden. Of ik wel eens heimwee heb naar het land waar ik ben geboren? Overal waar je hebt gewoond, ligt een stukje van jezelf. Uiteraard zou ik graag een keer een bezoek brengen aan een vrij Syrië, al was het maar om de geur van het land weer te ruiken, de warmte van de zon te voelen. Mocht ik ooit terug kunnen gaan, dan zou ik de dingen van vroeger opzoeken. Een klassieke kop koffie drinken, oude gerechten eten, door de traditionele straten in Damascus struinen. Ik houd van tradities. Mijn dochter vraagt wel eens naar mijn jeugd. Dan breekt mijn hart omdat ik haar niet kan meenemen naar de stad van toen. Dat dubbele gevoel laat onverlet dat ik ook in Middelburg gelukkig ben.’

Vanwege zijn razendsnelle carrière en mooie resultaten bij initiatieven als het Taalhuis, werd Juan in 2016/2017 door Bibliotheekblad gekroond tot Beste Bibliothecaris van het Jaar. Het filmpje komt uit deze periode

Juan Khalaf werkte jarenlang voor Theek 5. Nu verdient Juan de kost bij Orionis Walcheren, waar hij statushouders begeleidt (Recente foto).